فون و وفور پشه ها (دوبالان: کولیسیده) در استان زنجان، ۸۲ ـ۱۳۸۱

چکیده زمینه و هدف: پشه ها حشرات خون خواری هستند که اهمیت پزشکی و بهداشتی فراوان دارند. برخی از مناطق استان زنجان از مهم ترین پرورشگاه های دائمی پشه ها در ایران هستند. با توجه به تغییر وضعیت استان از جنبه های مختلف در سی سال اخیر، قدمت طولانی مطالعات انجام یافته و ضرورت تدوین برنامه های کنترل بیماری های منتقله از پشه ها، این مطالعه با هدف تعیین فون و وفور پشه ها در استان زنجان طی سال 1381 تا 1382 انجام گرفت. روش بررسی: در این مطالعه ی توصیفی پشه های بالغ به شیوه ی افشانه ی پیرتروییدی (pss) و تله ی نوری و لاروهای آن ها به شیوه ی دستی از 5 مکان ثابت داخلی و خارجی در نزدیکی زیستگاه های لاروی شهرستان های زنجان، ماهنشان، طارم، خدابنده و ابهر در ده نوبت (از شهریور لغایت مهر 1381 و خرداد لغایت مرداد 1382) به فاصله ی 15 روز نمونه گیر ی شدند. نمونه های صید شده با میکروسکوپ بررسی و بر اساس کلیدهای استاندارد شناسایی شدند. یافته ها: در این مطالعه 16743 پشه ی بالغ به شیوه ی pss جمع آوری شدند. کمپلکس آنوفل ماکولیپنیس بیش از74 درصد (12549 عدد ) و کولکس تیلری 56 /21درصد (3520 عدد) پشه ها را شامل بودند. کولکس پی پینز، کولیستا لانگئورئولاتا، آنوفل سوپرپیکتوس و کولیستا ساب اوکرا در مجموع 2/4 درصد (674عدد) نمونه ها را به خود اختصاص دادند. تعداد 3723 لارو از زیستگاه های ثابت صید شد که لاروهای کولکس تیلری 25/68 درصد (2541 عدد)، کمپلکس آنوفل ماکولیپنیس 16درصد (607 عدد)، آنوفل سوپرپیکتوس 313 عدد (4/8 درصد)، کولیستا لانگئورئولاتا 132 عدد (2/3 درصد)، کولکس لاتیسینکتوس 90 عدد (8/2 درصد) و کولکس هورتنسیس 29 عدد (8/0 درصد) بودند. آنوفل هیرکانوس و کولیستا ساب اوکرا نیز به صورت نادر در میان لاروها وجود داشتند. در روش صید با تله ی نوری 47273 نمونه پشه ی بالغ صید شد که 93/87 درصد آن ها کولکس تیلری و 12/11 درصد آنوفل ماکولیپنیس بودند. نتیجه گیری: انجام بررسی های اکولوژیکی و مولکولی سلولی بر جمعیت های مختلف آنوفل ماکولیپنیس ،آنوفل سوپرپیکتوس و کولکس تیلری توصیه می گردد. گونه های آنوفل هیرکانوس، کولکس لاتیسینکتوس ، کولکس هورتنسیس، کولیستا لانگئورئولاتا و کولیستا ساب اوکرا بایستی در تشخیص افتراقی گونه های استان مد نظر قرار گیرند.